Tusschen twee vuren

Jaap Holwerda, 19 september 2018

Tusschen twee vuren, de welluidende titel van de expositie rondom de eerste wereldoorlog in HuisDoorn. Hierbij wordt geduid op het handhaven van onze neutraliteit tussen de strijdende partijen, in het bijzonder Engeland en Duitsland, gedurende de eerste wereldoorlog. Dat dit veel takt en discipline vereist mag duidelijk zijn. Zo was Nederland een waar spionnen paradijs. Om noch de Duitsers, noch de Engelsen te provoceren konden deze spionnen zich hier gedurende de hele oorlog vrij bewegen.

Om Engelse spionnen en saboteurs de toegang tot België te beletten werd er, op de grens met Nederland een hoogspanningshek gebouwd. Tevens werd het voor Duitse deserteurs, hier door, onmogelijk naar Nederland te vluchten. Dat dit hek tegen de Belgische, bevolking gericht was, is dan ook een fabel. Toen het hek in gebruik werd genomen waren de meeste vluchtelingen, in overleg met de Duitsers, al teruggekeerd naar hun vaderland. Anders dan bij de huidige migratie waren er weinig (jonge)mannen bij. Zij waren achter gebleven om de nog aanwezige landgenoten en goederen te beschermen. Velen hebben ook de wapens opgenomen om de bezetter te lijf te gaan.

Als ik aan WO I denk dan komen er twee dingen bij me op; de mechanisatie van dit slachthuis en de wreedheid van de officieren naar hun eigen militairen. Met name de Engelsen en in mindere mate de Fransen, wellicht door hun vele koloniale oorlogen, keken niet op van een "mannetje" meer of minder. Google eens "Generaal Douglas Haig". Al eerder in dit blad verscheen het stuk "Driebergen podium Englandspiel" waarbij de Engelsen 59 Nederlanders geofferd hebben voor een blijkbaar hoger doel.

Als opstap naar de eerste wereld oorlog wordt gezien het verdrag (1894) tussen Tsaar Alexander III en de Franse minister Felix Faure, agressief gericht tegen het Duitse Keizerrijk. Daarna werd er gericht gewerkt aan een confrontatie met Duitsland. Het monument, "Pont Alexandre III", dat aan dit verdrag herinnert is, in Parijs, nog steeds te zien. In 1913(!) verklaarde Winston Churchill dat een oorlog met Duitsland niet te voorkomen was.

De Duitsers dan? Die dachten dat ze dat ze in een snelle Blitz en veel Kruppstahl hun vijanden wel van zich af konden slaan. Waar ging de oorlog over? Duitsland was financieel, technisch en economisch te machtig geworden. Na de oorlog kwam het verdrag van Versailles. Duitsland moest en zou kapot. Hier hadden de ratten op gewacht, de kiem voor Hitlers derde rijk was gelegd.

En ach die Wilhelm, formeel lintjes knipper, in een Duitsland als een van de beste democratieën destijds. Tot het einde heeft hij de Russische Tsaar, zijn neef, bewogen om niet in deze oorlog te stappen. Na de aanslag in Serajevo is hij met zijn jacht bewust uit gevaren, op "vakantie" naar Noorwegen. Nadat Rusland, als eerste(!), mobiliseerde werd hij terug geroepen. Met het mes op de keel en tranen in de ogen tekende hij. In de oorlog werd hij medaille "opspelder". Alleen als Nederland ter sprake kwam brulde hij, als Prins van Oranje, laat Nederland erbuiten.