Onderzoeker/publicist Jaap Holwerda bij de overgebleven voet van de Duitse peilantennes op een oude ijskelder bij Landgoed Kraaybeekerhof in Driebergen. "Deze antennes speelden een cruciale rol in het Englandspiel." (Foto: Marcel Bos)

Driebergen podium Englandspiel

Door Marcel Bos - 1 november 2017

De Tweede Wereldoorlog blijft ons 72 jaar na dato nog bezig houden. Binnen nog geen vierkante kilometer rond het station Driebergen/Zeist speelde zich veel af. Zo diende het Grootseminarie als Duits militair hospitaal. Het gebouw had een groot rood kruis op het dak dat enkele oudere Driebergenaren zich misschien nog wel herinneren.

Driebergen - Op het terrein van dit hospitaal bevond zich tot 1980 een kerkhofje met een aantal gevallen Duitse militairen. Op het landgoed De Breul aan de Driebergseweg 17a zat het Commando Nachtjagers van de Luftwaffe. De Ceasar-bunker aan de Breullaan 1 is in 1943 gebouwd als Communicatiecentrum met de bedoeling het contact met de Duitse U-boten te onderhouden, maar het is er nooit van gekomen, want de oorlog liep op zijn eind.

Bunker of villa

Deze bunker is een van de merkwaardigste bouwwerken die om herkenning te voorkomen, door de bezetter is gebouwd als villa. Tegenwoordig is het een onderkomen voor verschillende midden- en kleinbedrijven. Om het nodige daglicht binnen te krijgen zijn er een aantal jaren geleden aan één zijde vensters gemaakt. Dat was een hele onderneming, omdat de muren meer dan drie meter(!) dik zijn.

Beukenstein

Belangrijkste persoon achter het Englandspiel zat in Bejaardentehuis Beukenstein. Het volgende verhaal dat zich afspeelde in Driebergen, is mogelijk het meest bizarre verhaal uit de Tweede Wereldoorlog. Het gebeurde allemaal in Beukenstein op de hoofdstraat nummer 17. Hier bevond zich het onderkomen van Joseph Schreierder, hoofd van de Siegerheitsdienst (SD), de afdeling Contraspionage en Majoor Giskes die radioverbindingen uitpeilden.

Hermann J. Giskes (28 september 1896 - Krefeld, 28 augustus 1977) was tijdens de Tweede Wereldoorlog hoofd van de Abwehrsectie IIIF. Hij wordt gezien als de belangrijkste persoon achter het Englandspiel.

Het verhaal

De samenstelling van de bovengenoemde afdelingen in het voormalige Beukenstein was niet helemaal toevallig, want als er ergens een zender was gepeild, dan volgde er een inval van de Duitse Siegerheitsdienst (SD). De Nederlander Huib Lauwers werd op 6 maart 1942 als spion door de Engelsen afgeworpen. Aangezien dit als zeer risicovol werd gezien was er de afspraak; bij gevangenname mocht wel de zendcode afgegeven worden, maar nooit de zogenaamde securitycheck.

De securitycheck hield in dat bij elke 16e letter een fout werd toevoegd. Lauwers werd gearresteerd en gaf de code af, maar hij gaf de securitycheck niet prijs. De Engelsen konden (of wisten) vanaf dat moment weten dat het spionagenetwerk in Duitse handen was. En toch... vanaf dat moment zijn er tot 1 april 1944 maar liefst 59 mannen afgeworpen. 5 mannen konden het later navertellen en 2 mannen, Ubink en Dourlein wisten via Spanje, Engeland te bereiken om zo de Engelsen te waarschuwen. Deze twee werden in Engeland, op aangeven van de Duitsers(?) gearresteerd voor spionage.

Grote vraag is waarom de Engelsen zo hebben gehandeld? Was het pure lamlendigheid of ging men over lijken om een ander doel te dienen? Wellicht was dat om de door de Duitsers getapte verbinding te gebruiken, om hen zodoende in de waan te laten dat de landing op de Nederlandse stranden zou gebeuren. In 1946 is er vanuit Nederland een onderzoeker gestuurd om uit te pluizen wat er zich in hemelsnaam in Londen had afgespeeld. Helaas maar tevergeefs, er was op de betreffende afdeling net een brandje geweest die het betreffende dossier had vernietigd(!) Wat overigens ook heel bizar was: toen de Duitsers in de gaten kregen dat de Engelsen wisten, dat de Duitsers op hun beurt weer wisten hoe dit netwerk werkte, werden de Engelsen door de Duitsers bedankt voor de goede samenwerking(!) De voet waarop de antennes van Beukenstein hebben gestaan zijn nog steeds zichtbaar op Landgoed Kraaybeekerhof in Driebergen. In Den Haag staat een groot monument dat herinnert aan dit zogeheten tot de nog altijd tot de verbeelding sprekende Englandspiel als 'De val van Icarus,' oftewel een neerstortende engel met verbrande vleugels. Op het gebouw van de Tweede Kamer is een herinneringsplaquette bevestigd.

Het Englandspiel

Alles omtrent het Englandspiel speelde zich hier in Driebergen af! De Duitsers hadden de naam, maar de Engelsen konden er ook wat van als het over de vraag gaat wie er over lijken ging.

Het Englandspiel was een Duitse operatie in de Tweede Wereldoorlog waarbij een reeks Nederlandse geheim agenten werd gevangengenomen. De Duitsers konden codes van deze agenten gebruiken om via een geallieerd zendernetwerk, valse informatie naar Engeland te sturen. Dit was mogelijk omdat de Special Operations Executive (SOE) in het Verenigd Koninkrijk communiceerde met haar in Nederland gedropte agenten, terwijl deze agenten allang door de Duitse Abwehr waren opgepakt.

In 1943 is deze als villa vermomde bunker aan de Breullaan als Duits Communicatiecentrum gebouwd. De ramen zijn nep.(Foto: Marcel Bos)